چگونه از ایجاد اسکارهای عمل جراحی جلوگیری کرده یا آن‌ها را به حداقل برسانیم؟

چگونه از ایجاد اسکارهای عمل جراحی جلوگیری کرده یا آن‌ها را به حداقل برسانیم؟

اگر تحت عمل جراحی هستید، امکان دارد از وجود روش‌های متعددی که برای کاهش جای زخم و اسکار یا جلوگیری از ایجاد آنها وجود دارد، متعجب شوید. شما می‌توانید با مراقبت کافی از جای برش‌ها و بخیه‌های جراحی و کسب اطلاعات در خصوص روش‌های پیشگیری از ایجاد اسکار و جای زخم، احتمال بروز چنین مشکلی را به حداقل برسانید. البته گاهی نیز نمی‌توان ریسک ایجاد اسکار را کاهش داد.

1. علل ایجاد اسکارهای جراحی

هنگامی که پوست دچار آسیب‌دیدگی شود، احتمال تشکیل اسکار و جای زخم وجود دارد. به عنوان مثال، شاید در دوران کودکی تجربه کرده‌اید که پوست زانویتان مکررا ساییده شده و این امر منجر به ایجاد اسکاری شده که اثر آن تا پایان عمر باقی است.

در این لینک > اسکار چیست و انواع اسکار پوستی کدامند؟

این مسئله در خصوص عمل جراحی – حتی جراحی زیبایی – نیز فارغ از مهارت‌های جراح، صدق می‌کند. ایجاد برش، که معمولا نیازمند برش تمام لایه‌های پوست است، می‌تواند منجر به ایجاد اسکار شود، و این هیچ ارتباطی به ناحیه‌ای از بدن که جراحی روی آن انجام شده است و یا علت انجام عمل جراحی ندارد.

امکان دارد عمل جراحی‌ای که توسط پزشک جراحی با مهارت اندک انجام شود منجر به ایجاد اسکار بیشتری شود، اما در اغلب موارد، مهارت جراح هیچ تاثیری بر مقدار تشکیل اسکار و جای زخم ندارد. این امر به این دلیل است که جراح شما نمی‌تواند تمام عوامل و فاکتورهایی را که در شدت ایجاد اسکار روی پوست بدن شما تاثیرگذار هستند، تحت کنترل خود درآورد.

2. عوامل ایجاد اسکار

عوامل خاصی وجود دارد که از کنترل شما خارج هستند و می‌توانند در توانایی پوست بدن شما برای بهبودی بدون تشکیل اسکار تاثیرگذار باشند. این عوامل را نمیتوان تغییر داد اما شناسایی آنها کمک می‌کند تا مشخص شود که آیا پس از انجام عمل جراحی دچار اسکار شدید می‌شوید یا خیر. در زیر به چند عامل مهم اشاره می‌کنیم:

• سن

با افزایش سن، خاصیت کشسانی پوشت ما کاهش یافته و پوست نازکتر می‎شود. علت وقوع این امر تغییر کلاژن در اثر بالا رفتن سن (که نقش مهمی در کشسانی پوست ایفا می‌کند) و نازک‌تر شدن لایه‌ی چربی زیر پوست است.

بیشتر بدانید> فواید کلاژن

نتیجه‌ی چنین تغییراتی اگر با قرارگرفتن در معرض آفتاب، استعمال دخانیات، شرایط محیطی بد و سبک زندگی نامناسب همراه شود به این معنی خواهد بود که هرچه سن ما افزایش یابد قدرت التیام و بهیودی پوستمان نیز کم و کمتر می‌شود.

مزیتی که افزایش سن دارد این است که مشکلاتی که در طول زمان ایجاد می‌شوند، مانند آسیب‌های ناشی از آفتاب، سبب کمتردیده‌شدن اسکارهایی می‌شوند که ممکن است در پوستهای جوان بیشتر نمایان باشند.

• نژاد

ممکن است برخی نژادها بیش از نژادهای دیگر در معرض ایجاد اسکار باشند. به عنوان مثال آمریکایی‌های آفریقایی تبار بیشتر دچار اسکارهای کلوئیدی و هایپرتروفیک می‌شوند، که به معنای رشد بیش از حد بافت اسکار و بزرگترشدن آن نسبت به محل زخم اصلی است.

به طور کلی، اسکارها لایه‌ی بسیار نازکی دارند و رنگ آنها نیز در افرادی با پوست روشن تقریبا مشابه پوست اطراف آن است؛ در اکثر موارد نیز با گذر زمان از بین می‌روند. افرادی که پوست تیره دارند ممکن است اسکارهایشان تیره‌تر از بافت اطراف آن باشد.

• زمینه و تمایل ژنتیکی (ارثی) به ایجاد اسکار

اگر والدین یا خواهر و برادرتان اسکارهای شدیدی دارند، احتمالا شما هم چنین باشید. اگر سابقه‌ و زمینه‌ی خانوادگی ابتلا به اسکارهای شدید دارید، شاید لازم باشد این موضع را با پزشک جراح خود در میان بگذارید.

• اندازه و عمق برش جراحی

تشکیل اسکار در اثر برش‌های بزرگ و وسیع عمل جراحی بسیار بیشتر از برش‌های کوچکتر است. هرچه برش عمیق‌تر و بزرگتر باشد، پروسه‌ی بهبود و التیام آن نیز بیشتر طول می‌کشد و احتمال تشکیل اسکار نیز افزایش می‌یابد. علاوه بر این، برش وسیعتر ممکن است هنگامی که شما در حال حرکت و فعالیت باشید در معرض فشار بیشتری قرار بگیرد و ین امر سبب کندشدن فرآیند بهبود آن می‌گردد.

• سرعت بهبود پوست

شاید شما یکی از افرادی باشید که به لحاظ ژنتیکی این مزیت را دارند که پوستشان به سرعت چشمگیری بهبود و التیام یابد و کمترین امکان تشکیل اسکار در آنها وجود داشته باشد.

از سوی دیگر ممکن است پوشت شما به کندی و آهستگی ترمیم شود – شاید به این دلیل که دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت هستید که شما را مستعد کندشدن سرعت بهبود پوست می‌کنند. سرعت بهبود زخم و جراحت یک مسئله‌ی کاملا فردی است و می‌تواند با بیماری یا جراحت دستخوش تغییر شود.

3. پیشگیری از تشکیل اسکار

پیشگیری از تشکیل اسکار به معنای تمرکز بر عواملی است که می‌توانند تحت کنترل شما دربیایند (نه عواملی که از کنترل شما خارج‌اند). برخی راه‌ها بسیار ساده هستند، مانند دنبال‌کردن دستورالعمل‌هایی که پزشک جراح به شما توصیه می‌کند. و برخی دیگر آنقدرها هم ساده نیستند، مانند ترک‌کردن سیگار. در زیر به چند مورد از این راه‌ها اشاره می‌کنیم:

• سیگار نکشید

سیگارکشیدن نه تنها سبب افزایش خطر بروز اسکار می‌شود، بلکه می‌تواند سرعت بهبودی پوست را نیز کند نماید. استعمال دخانیات چنان ریسک‌فاکتور خطرناکی است که بسیاری از جراحان پلاستیک بیمارانی را که حداقل دو هفته از ترک سیگار آنها نگذشته باشد جراحی نمی‌کنند. ترک سیگار می‌تواند بر بهبود نتایج حاصل از عمل جراحی تاثیرگذار باشد.

• از مصرف الکل خودداری کنید

الکل سبب کم‌آبی پوست و بدن می‌شود و سلامت عمومی بدن را کاهش می‌دهد. هنگامی که زخم شما در حال بهبود است، از نوشیدن الکل خودداری کرده و بر نوشیدنی‌های غیرکافئین‌دار تمرکز نمایید.

• هیدراته بمانید

دهیدراته‌شدن و کم‌آبی بدن زمانی اتفاق می‌افتد که به اندازه کافی مایعات مصرف نکنید. در موارد شدید، دهیدراته‌شدن بدن می‌تواند سبب عدم تعادل الکترولیت‌ها و مشکلات قلبی شود. در مواردی که کم‌آبی بدن خیلی شدید نباشد، احساس تشنگی خواهید کرد و سلامت کلی بدنتان دچار کاهش می‌شود.

هیدراته بمانید – حتما می‌دانید که اگر بدن شما آب کافی داشته باشد، رنگ ادرارتان تقریبا بدون رنگ یا دارای رنگ روشن است.

• تغذیه خود را بهبود بخشید

یک رژیم متعادل داشته باشید و روی مصرف پروتئین‌ها تمرکز کنید. پروتئین‌ها اجزای سازنده‌ی بهبود و ترمیم پوست را تشکیل می‌دهند. تامین پروتئین کافی بدن (مرغ، گوشت خوک، ماهی، غذاهای دریایی، گوشت گاو و لبنیات) سبب ترمیم بهتر پوست می‌شود.

اگر علاقه‌ای به خوردن گوشت ندارید می‌توانید از سویا و محصولات آن به عنوان منابع جایگزین پروتئین بدون چربی استفاده نمایید.

• وزن خود را کنترل کنید

درصورتی که اضافه وزن دارید ممکن است بیشتر در معرض خطر ایجاد اسکار و جای زخم باشید. چرا؟ چون چربی زیر پوست شما می‌تواند برخلاف تمام تلاش‌های جراح برای بستن یکنواخت برش‌های شما عمل کند.

• بیماری‌های مزمن را مدیریت و مداوا کنید

دیابت و بسیاری دیگر از بیماری‌ها می‌توانند منجر به کندشدن روند بهبود و ترمیم پوست شوند. برای این که بهترین نتیجه‌ی ممکن را دریافت نمایید بایستی پیش از انجام جراحی و در طول دوران نقاهت، بیماری خود را به خوبی کنترل نمایید.

برای مثال، شخصی که مبتلا به دیابت است بایستی حتما سطح گلوکز خون خود را در حد طبیعی نگه دارد، چرا که بالا بودن قند خون سبب کندشدن روند بهبود و ترمیم می‌گردد.

4. ترمیم و مراقبت از زخم و جراحت

در طول دوران نقاهت خود اقداماتی را انجام دهید که به جلوگیری از تشکیل اسکار یا به حداقل رساندن آن کمک می‌کنند. مراقبت مناسب و صحیح از جراحات که شامل جلوگیری از عفونت نیز می‌شود یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از بروز اسکار بعد از عمل جراحی است.

استراحت کنید. درصورتی که پزشک معالج شما استراحت دو هفته‌ای را توصیه می‌کند، تا یک هفته پس از ترممی و بهبود به سرکار برنگردید. خسته‌کردن خودتان کمکی به ترمیم زخم نخواهد کرد و حتی می‌تواند بهبود آن را کند نماید.

به صورت مناسب و صحیح از زخم و جراحات خود مراقبت کنید. انجام اقدامات توصیه‌شده توسط پزشک جراح ممکن است مهمترین کاری باشد که بتوانید برای جلوگیری از ایجاد جای زخم و اسکار انجام دهید.

اقدامات مناسبی را برای جلوگیری از ایحاد عفونت انجام دهید، و از مصرف پمادها و داروهایی که پزشکتان آنها را تجویز نکرده است خودداری نمایید. همچنین، درنظرگرفتن سایر روشهای کلی مراقبت از زخم می‌تواند در بهبود هرچه سریعتر جراحات و برش‌ها بدون ایجاد اسکار موثر باشد.

عفونت را به سرعت تشخیص دهید. اگر جای برشهای شما عفونی شدند، مهم است که بتوانید علایم عفونت را شناسایی کرده و بلافاصله از پزشک خود کمک بخواهید. عفونت می‌تواند بهبودی را به طور جدی مختل نماید و سبب ایجاد اسکار و جای زخم شود.

فشار وارده بر محل برش را کاهش دهید. از ایجاد فشار بر روی محل برش که می‌تواند به صورت بلندکردن اشیاء، خم‌شدن یا انجام هرکاری باشد که سبب کشش یا اعمال فشار و تنش بر محل بریدگی می‌شود اکیدا خودداری نمایید. چنین فشاری می‌تواند دهانه‌های به هم نزدیک‌شده‌‌ی برش را از یکدیگر دور کرده و ترمیم را به تاخیر بیاندازد، و اغلب سبب بزرگ‌شدن بیش از حد زخم و در نتیجه افزایش وسعت اسکار و جای زخم می‎‌شود.

از قرارگرفتن در معرض آفتاب خودداری نمایید. در صورت امکان از برخورد نور آفتاب به محل برش خودداری کنید. درصورتی که اسکار و جای زخم شما در محلی است که پوشاندن آن دشوار می‌باشد، مانند صورت، حتما از ضدآفتاب مناسب استفاده نمایید. پزشک معالج به شما خواهد گفت که استفاده از کرمها و پمادها چه زمانی بی‌خطر است، اما معمولا انجام چنین کاری پس از کشیدن بخیه‌ها یا هنگامی که دهانه‌ی برش بسته شده است ایمن و بی‌خطر به حساب می‌آید.

5. درمان‌های جراحی اسکار

درصورتی که به طور جدی نگران ایجاد اسکار هستید، درخصوص یکی از راه‌های پیشگیری و به حداقل رساندن اسکار با جراح خود صحبت نمایید. ممکن است جراح بتواند روشهای درمانی دیگری را تجویز کند که احتمال ایجاد اسکار را کاهش دهند.

• درمان زخم با سیلیکون

پانسمان‌های زخمی که از جنس سیلیکون هستند، مشابه یک پوشش پلاستیکی ضخیم می‌باشند که در آشپزخانه استفاده می‌کنید. ورقه‌های سیلیکونی را مستقیما روی زخم بگذارید و نگه دارید. ژل سیلیکونی را روی اسکار استعمال کرده و اجازه دهید خشک شود. نحوه‌ی اثر این محصولات از طریق تماس مستقیم با محل اسکار است.

مطالعات حاکی از آنند که سیلیکون می‌تواند به کاهش ایجاد اسکار کمک کرده و معمولا پس از جراحی پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. قبل از انجام عمل جراحی، با پزشک خود در مورد باندها و پانسمان‌های سیلیکونی صحبت کنید، چرا که جراح بایستی از چنین پانسمان‌هایی استفاده کند.

• تغییر محل برش

در برخی عملهای جراحی، محل برش را می‌توان تغییر داد و امری قطعی نیست. با پزشک خود در مورد محل برش صحیت کنید تا در صورت امکان بتواند برش‌ها را در ناحیه‌ای ایجاد کند که بتوان آنها را پوشاند یا اسکارها را به حداقل رساند.

برای مثال، عمل سزارین را می‌توان با برش عمودی انجام داد که ممکن است واضحتر و قابل رویت‌تر باشد، و یا از برش افقی استفاده کرد که پنهان‌کردن آن در زیر بیکینی کاری ساده است.

• داروهای تجویزی

درصورتی که احتمال ایجاد اسکار شدید در شما وجود دارد، پزشک جراح می‌تواند پاک‌کننده، پماد و کرم یا یک روتین مخصوص مراقبت از زخم را برای شما تجویز نماید.

• ماساژ

پزشکان بیشتر به بیماران توصیه می‌کنند که خود بیمار (یا فردی که مجوز ماساژدرمانی دارد) اسکارها را ماساژ دهند. این کار را باید بعد از بسته‌شدن دهانه‎‌ی برش‌ها و کشیدن بخیه یا برداشتن منگنه‌های جراحی انجام داد.

ماساژ محل برش و بافتهای اطراف آن ممکن است هرگونه برجستگی یا توده را که پس از روند بهبود باقی می‌ماند، صاف و یکنواخت کند. حتما از لوسیون فراوان استفاده کنید، به طوری که انگشتانتان به پوست شما نچسبند و آزادانه روی آن بلغزند.

• تزریق استروئید

اگر مستعد ابتلا به اسکارهای کلوئیدی هستید، در مورد انجام تزریق‌های استروئیدی با جراح خود صحبت نمایید تا از تشکیل آنها جلوگیری شود.

سخن آخر

زخم و اسکار بعد از جراحی در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است یک نفر عمل کند و اصلا جای زخم نداشته باشد، در حالی که ممکن است در فرد دیگری مقدار قابل توجهی اسکار تشکیل شود. اگر نگران ایجاد اسکار و جای زخم هستید یا فردی هستید که باید مراقبت‌های لازم را برای جلوگیری از تشکیل اسکار جدی به عمل آورید، در این باره با پزشک خود صحبت کنید.

حتی اگر نگران ایجاد اسکار نیستید هم به خاطر داشته باشید که مراقبت مناسب و صحیح از محل برش بعد از جراحی نقش مهمی در برای بهبود و پیشگیری از عفونت دارد.

کلید واژه :

از بین بردن اسکار جراحی ، هزینه جراحی پلاستیک اسکار ، لیزر اسکار جراحی ، کرم حذف اسکار ، درمان اسکار فرورفته ، بهترین دکتر برای درمان اسکار ، درمان قطعی اسکار ، هزینه جراحی پلاستیک جای بخیه