مراقبت از دندان و لثه

مراقبت از دندان و لثه

وجود دندان‌ها و لثه‌های سالم سبب می‌شود که بتوانید به راحتی و به خوبی غذا بخورید و از غذاهای خوب لذت ببرید. عوامل و مشکلات متعددی می‌توانند سلامت دهان و دندان شما را در معرض خطر قرار دهند، اما مراقبت مناسب و صحیح سبب می‌شود که دندان‌ها و لثه‌های شما با افزایش سن نیز محکم و سالم باقی بمانند.

پوسیدگی دندان

دندان‌های ما در یک پوشش بیرونی سخت به نام «مینای دندان» پوشانده شده‌اند. هرروز، لایه‌ی نازکی از باکتری‌ها به نام «پلاک دندانی» روی دندانهای شما تجمع می‌یابد. باکتری‌های موجود در پلاک دندانی، اسیدهایی را تولید می‌کنند که می‌توانند به مینای دندان آسیب برسانند و پوسیدگی دندان را به دنبال داشته باشد. مسواک‌زدن و استفاده از نخ دندان می‌تواند از پوسیدگی دندان پیشگیری کند، اما اگر پوسیدگی و حفره‌ی خالی در دندان‌هایتان ایجاد شده باشد باید برای جلوگیری از پیشروی آن و آسیب بیشتر، به دندانپزشک مراجعه نمایید تا آن را با استفاده از پرکننده اصلاح کند.

برای محافظت از دندان‌های خود در برابر پوسیدگی، از خمیردندان‌های حاوی فلوراید استفاده نمایید. درصورتی که در معرض خطر بیشتری برای بروز پوسیدگی دندان هستید (به عنوان مثال، درصورتی که دهان شما به دلیل بیماری یا داروهایی که مصرف می‌کنید، حالت خشکی دارد)، امکان دارد لازم باشد که بیشتر از فلوراید استفاده نمایید. ممکن است در هنگام مراجعه به مطب، دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان از فلوراید برای درمان شما استفاده نماید یا به شما توصیه کند که از ژل یا دهان‌شویه‌ی حاوی فلوراید در خانه استفاده نمایید.

بیماری‌های مربوط به لثه

بیماری‌های لثه هنگامی بروز پیدا می‌کنند که پلاک دندانی در امتداد و زیر خط لثه‌ی شما تجمع پیدا کند. پلاک دندانی تجمع‌یافته در آن بخش‌ها سبب عفونت می‌شوند که عفونت نیز به نوبه‌ی خود می‌تواند سبب آسیب به لثه و استخوانی شود که دندانتان را در جای خود نگه داشته است. بیماری لثه در حالت خفیف خود سبب حساس‌شدن لثه، خونریزی و تغییر رنگ آن به قرمز می‌شود. این مشکل که التهاب لثه نام دارد اغلب با مسواک زدن و استفاده‌ی روزانه از نخ‌دندان برطرف می‌شود.

نوع شدیدتر بیماری لثه که التهاب بافت‌های اطراف دندان (periodontitis) نام دارد، بایستی حتما توسط دندانپزشک درمان شود. درصورت عدم درمان، این عفونت می‌تواند منجر به زخم، خونریزی لثه، احساس درد در هنگام جویدن و حتی از بین رفتن دندان شود.

برای پیشگیری از بیماری‌های لثه:

• دندان‌های خود را روزی دو مرتبه با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
• به صورت مرتب و مداوم از نخ دندان استفاده نمایید.
• برای معاینه و پاکسازی دندانهایتان به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه نمایید.
• درصورت ابتلا به هرگونه بیماری یا مصرف داروهای خاص حتما پزشک معالج خود را در جریان قرار دهید.
• از رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.
• سیگارکشیدن را ترک کنید. زیرا سیگارکشیدن سبب افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های لثه می‌شود.

چگونه دندان‌ها و لثه‌ی خود را تمیز کنیم؟

• یک روش صحیح برای مسواک‌زدن و استفاده از نخ دندان وجود دارد. هرروز به شکل زیر از نخ دندان استفاده کنید:

• با یک مسواک نرم و خمیردندان حاوی فلوراید، به آرامی دندان‌های خود را از تمامی جهات مسواک بزنید. هر سه الی چهار ماه مسواک خود را تعویض نمایید. مسواک‌زدن را با حرکات دایره‌ای کوچک و تکانهای کوتاه رو به عقب و جلو انجام دهید.
• با دقت و به آرامی بخش امتداد خط لثه‌های خود را مسواک بزنید.
• زبان خود را به آرامی مسواک بزنید، و یا از دستگاه تمیزکننده‌ی زبان استفاده کنید تا دهانتان پاکیزه بماند.
• با استفاده از نخ‌دندان عادی، نخ‌دندان‌های مدل pre-threaded که حالت کمانی دارند، واتر فلاسر یا یک محصول مشابه، فضای مابین دندانهای خود را تمیز کنید. این امر پلاکهای دندانی و باقیمانده‌ی غذا را که مسواک قادر به پاک کردن و رسیدن به آن نیست، از بین می‌برد.

• پس از استفاده از نخ‌دندان، دهان خود را آبکشی کنید.
• ممکن است نگه‌داشتن و استفاده از مسواک برای افراد مبتلا به آرتروز یا سایر بیماری‌هایی که حرکت دست را با محدودیت و سختی روبرو می‌کنند، دشوار باشد. برخی نکات مفید و کاربردی برای این افراد عبارت است از:
• از یک مسواک برقی یا باتری‌دار استفاده نمایید.
• مسواک‌هایی را خریداری کنید که دارای دسته‌ی بزرگتری نسبت به مسواک‌های عادی هستند.
• دسته‌ی مسواک را با یک بند پلاستیکی پهن به دست خود متصل کنید. تصاویر زیر نشان می‌دهند که چگونه می‌توان با استفاده از یک نگهدارنده‌ی مخصوص ظروف و یک بند پلاستیکی، نگه‌داشتن مسواک را آسان‌تر کرد.

• درصورتی که مسواک‌زدن یا استفاده از نخ‌دندان سبب خونریزی لثه یا آسیب به دهانتان می‌شود به پزشک مراجعه نمایید. درصورتی که در استفاده از نخ‌دندان با مشکل روبرو هستید، ممکن است نگهدارنده‌ی مخصوص نخ‌دندان بتواند به شما کمک کند. از دندانپزشک خود بخواهید طریقه‌ی صحیح استفاده از نخ‌دندان را به شما آموزش دهد.

دندان مصنوعی

گاهی اوقات لازم است دندان‌های مصنوعی (dentures) جایگزین دندان‌های آسیب‌دیده یا دندانهایی شوند که به دلیل بیماری‌های مربوط به لثه از بین رفته یا کشیده شده‌اند. ممکن است از دندان‌ مصنوعی‌های تکه‌ای برای پرکردن جای یک یا چند دندان استفاده گردد. امکان دارد در روزهای آغازین استفاده از دندان مصنوعی، احساس عجیبی به آنها داشته باشید. در ابتدا، ممکن است دندانپزشکتان بخواهد طی جلسات متعدد شما را ویزیت کند تا از تناسب دندان مصنوعی به‌کاررفته اطمینان حاصل نماید. با گذشت زمان، لثه‌های شما تغییرشکل پیدا می‌کنند و ممکن است لازم باشد دندان‌های مصنوعی را اصلاح یا جایگزین نمایید. حتما به دندانپزشکتان اجازه دهید که چنین اصلاحاتی را انجام دهد.

هنگامی که دندان مصنوعی را داخل دهان خود قرار می‌دهید بسیار مراقبت باشید زیرا غذا و نوشیدنی‌های داغ و یا وجود استخوان در غذا احساس ناخوشایند و سختی را برای شما به دنبال خواهد داشت. اگر هنگام یادگیری نحوه‌ی غذاخوردن با دندان مصنوعی نکات زیر را به خاطر داشته باشید بسیار کمک‌کننده خواهد بود:

• با غذاهای نرم و غذاهایی که حالت چسبنده ندارند، شروع کنید.
• غذای خود را به قطعات ریز برش دهید.
• غذا را با استفاده از هر دو طرف دهان خود و به آرامی بجویید.
• دندان مصنوعی خود را پاکیزه و عاری از غذاهایی نگه دارید که سبب ایجاد لکه یا بوی بد دهان می‌شوند. از خوردن غذاهای ریز و ترد که می‌توانند در زیر دندانهای مصنوعی گیر کنند و به لثه‌ها آسیب برسانند، اجتناب کنید. هرروز با استفاده از محصولات مراقبتی مختص دندان مصنوعی، دندان‌های خود را تمیز کنید و شب‌ها آنها را در آب یا مایع ضدعفونی‌کننده‌ی مخصوص دندان مصنوعی قرار دهید. هنگام خواب حتما دندانهای مصنوعی را از دهان خود خارج کنید تا تا از تورم لثه جلوگیری شود.

خشکی دهان

خشکی دهان هنگامی رخ می‌دهد که بزاق و یا تف کافی در دهان شما وجود نداشته باشد تا آن را مرطوب نگه دارد. خشکی دهان می‎‌تواند خوردن، بلعیدن، چشایی و حتی صحبت‌کردن را با دشواری روبرو کند. خشکی دهان همچنین می‌تواند ریسک پوسیدگی دندان، عفونت‌های قارچی دهان و بروز حفره و شکستگی در دندانها را بالا ببرد. بسیاری از داروهای رایج می‌توانند سبب بروز چنین مشکلی شوند. به عنوان مثال، داروهای مربوط به فشار خون بالا، افسردگی و مشکلات کنترل مثانه می‌توانند خشکی دهان را در پی داشته باشند.

اقداماتی وجود دارند که در صورت انجام‌دادن می‌توانند کمک‌کننده باشند. نوشیدن آب یا نوشیدنی‌های بدون قند را جدی بگیرید. سیگار نکشید و از نوشیدن الکل، کافئین، نوشابه و آب‌میوه‌های اسیدی اجتناب نمایید. از خوردن غذاهای شور یا پرادویه پرهیز کنید. آبنبات‌های سفت و بدون قند یا آدامس‌های بدون قند که کمی ترش باشند کمک‌کننده هستند. احتمالا پزشک یا دنداپزشکتان استفاده از بزاق مصنوعی را برای حفظ رطوبت دهان توصیه می‌کند.

سرطان دهان

سرطان دهان می‌‎تواند در هر بخشی از دهان یا گلو، از جمله زبان آغاز شود. به احتمال زیاد این نوع سرطان در افراد بالای 40 سال بروز پیدا می‌کند. معاینه و چکاپ دندانپزشکی زمان مناسبی برای دندانپزشک است تا علیم سرطان دهان را بررسی نماید. درد معمولا جزو علایم اولیه‌ی بیماری نیست. شروع درمان قبل از گسترش بیماری بهترین کارایی را دارد. حتی اگر هیچ دندان طبیعی‌ای در دهان شما باقی نمانده باشد، باز هم بایستی برای معاینات منظم مربوط به سرطان دهان به دندانپزشک مراجعه نمایید.

با چند روش ذیل می‎‌توانید ریسک ابتلا به سرطان دهان را کاهش دهید:

• از محصولات حاوی دخانیات، مانند سیگار، تنباکوی جویدنی، اسناف (snuff)، پیپ یا سیگار برگ اجتناب نمایید.
• درصورتی که الکل می‌نوشید، اعتدال را رعایت کنید.
• از لیپ بام (مرطوب‌کننده‌ی لب) حاوی ضدآفتاب استفاده کنید.
• سیگارهای الکتریکی (e-cigarettes) نسبتا جدید هستند و دانشمندان هنوز برروی آنها کار می‌کنند تا عوارض بلندمدت این محصولات را بررسی نمایند. با این حال، می‎دانیم که بخار سیگارهای الکتریکی حاوی مواد شیمیایی سرطان‌زا است.

کلید واژه : برای جلوگیری از تحلیل لثه ، نکات مراقبت از دندان ، برای مراقبت از دندان چه باید کرد ، رویاندن گوشت لثه ، تقویت لثه ، درمان بیماری لثه ، مراقبت کامل از دندان ، برای محافظت از دندان ها چه کنیم