چگونه می‌توان لخته خون در پا را درمان کرد و از بین برد؟

علل ایجاد لخته خون:

لخته خون می‌تواند بسیار خطرناک‌تر و جدی‌تر از چیزی باشد که هنگام خراش یا بریدگی دست و پا، در ناحیه‌ی آسیب‌دیده تشکیل می‌شود و خونریزی را بند می‌آورد. لخته خون در واقع می‌تواند یک بیماری و مشکل جدی محسوب شود. اگر تشخیص داده شود که لخته خون در عروق پای شما وجود دارد، عدم درمان آن می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی سلامتی شود.

علل رایج ایجاد لخته خون چیست؟

ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا لخته خون نیز نامیده می‌شود، زمانی ایجاد می‌شود که یک توده‌ی ژل مانند که متشکل از پلاکت و فیبرین است، در داخل خون تشکیل شود تا خونریزی را متوقف کند. اگر لخته خون به صورت اشتباهی در داخل شریان یا ورید عمقی موجود در پای شما تشکیل شود، می‌تواند جریان خون را مختل کرده و مشکلات بسیار جدی را برای سلامتی شما ایجاد کند.

اگر شرایط زیر را داشته باشید، احتمال زیادی وجود دارد که لخته خون در عروق شما تشکیل شود:

• عدم تحرک طولانی مدت
• کشیدن سیگار
• داشتن 65 سال سن و بیشتر
• درصورتی که به تازگی تحت درمانهای مربوط به سرطان قرار گرفته‌اید یا قبلا مبتلا به سرطان بوده اید
• از داروهای هورمونی مانند داروهای ضدبارداری استفاده می‌کنید
• اخیرا تحت عمل جراحی قرار گرفته اید
• قبلا سکته کرده یا دچار فلج اندام‌ها شده اید
• مبتلا به بیماری قلبی عروقی هستید
• قبلا لخته خون داشته‌اید یا مبتلا به اختلال لخته خون ارثی هستید

همانطور که می‌بینید، لخته شدن خون می‌تواند تقریبا در اکثر افراد رخ دهد. به گفته مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای امریکا (CDC)، هر فردی که به مدت 4 ساعت یا بیشتر در پرواز بوده باشد، مستعد ابتلا به ترومبوز ورید عمقی خواهد بود.

درصورتی که مشکوک به لخته شدن خون هستید یا از وجود لخته خون در پای خود اطلاع دارید، بایستی به پزشک متخصص مراجعه کنید و برنامه‌ی درمانی خود را آغاز کنید.

تشخیص لخته خون در پا

درصورت مشاهده‌ی علایمی مانند احساس تورم، قرمزی پوست، درد یا احساس گرما پس از لمس کردن برخی نواحی بدن، به احتمال زیاد لخته خون در ورید عمقی شما وجود دارد. درصورتی که لخته خون درمان نشود، عوارض آن به حدی جدی هستند که می‌توانند منجر به مرگ شوند. بنابراین، اگر مبتلا به ترومبوز ورید عمقی هستید، حتما به فکر درمان آن باشید و اگر مشکوک به ابتلا هستید، در اسرع وقت به پزشک و بررسی‌های بیشتر رجوع نمایید.

پس از مراجعه به پزشک، وی سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و معاینه‌ی فیزیکی نیز انجام می‌دهد. اگر مشکوک به لخته شدن خون باشید، از نوعی تصویربرداری پزشکی به نام سونوگرافی دوبلکس استفاده می‌کنند تا از صحت و سقم آن اطمینان حاصل نمایند. این نوع تصویربرداری از امواج صوتی برای بررسی جریان خون و تشخیص انسداد یا لخته خون در سیاهرگ‌ها و شریانهای عمقی استفاده می‌کنند.

درمان لخته خون پا

یک نوع درمان مشخص برای تمام افراد مبتلا تجویز نمی‌شودو. روشهای درمانی می‌تواند شامل موارد ذیل باشد:

• داروهای ضدانعقاد خون: رایج‌ترین درمان برای لخته خون تجویز داروهای ضد انعقاد یا رقیق‌کننده‌ی خون است. این داروها با کاهش توانایی بدن برای تشکیل لخته‌های جدید و جلوگیری از بزرگترشدن و پیشرفت لخته‌های موجود، اثر خود را اعمال می‌کنند. داروهای ضد انعقاد خون به شکل قرص و یا تزریق داخل وریدی وجود دارند. ممکن است برخی افراد این داروها را تنها تا زمانی مصرف کنند که لخته در بدنشان وجود دارد، برخی دیگر نیز ممکن است آنها را برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید استفاده نمایند.
• ترومبولیتیک‌ها: ترومبولیتیک‌ها فقط برای افرادی تجویز می‌شوند که لخته‌های خون موجود در بدنشان به داروهای ضدانعقاد پاسخ نداده یا لخته‌های متعددی در عروقشان تشکیل شده است. این داروها سبب شکستن و حل شدن لخته‌های خون می‌شوند، اما در عین حال می‌توانند خطر خونریزی را نیز بالا ببرند. ترومبولیتیک‌ها به صورت خوراکی موجود نیستند و صرفا با کاتتر یا تزریق داخل وریدی تجویز می‌شوند.
• عمل جراحی: گرچه استفاده از این روش به ندرت اتفاق می‌افتد، اما گاهی پزشک مجبور می‌شود درمان برخی افراد را به طریق عمل جراحی انجام دهد. جراحی ترومبکتومی ممکن است برای لخته‌های بزرگ یا لخته‌هایی که به بافت‌های اطراف خود آسیب می‌رسانند، کارایی داشته باشد. اگر در همان مراحل اولیه‌ی تشخیص بیماری، به سراغ درمان آن بروید، احتمال کمتری دارد که روش جراحی برای شما تجویز گردد. در چنین حالتی، شما و پزشکتان با درنظر گرفتن عواملی همچون سن، سلامت عمومی بدن و ناحیه‌ی تشکیل لخته، بهترین روش درمانی ممکن را انتخاب می‌کنید.

دانستنی های مهم لخته خون در پا

اکثر بیمارانی که صرف مدت زمان کوتاه و منطقی به دنبال درمان و مراقبت‌های پزشکی می‌روند، طی چند هفته الی چند ماه پس از درمان، بدون هیچگونه عارضه‌ای بهبود می‌یابند.

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد و چه زمانی باید با پزشک متخصص عروق تماس گرفت؟

درصورتی که لخته خون درمان نشود، ممکن است از پا به سمت ریه‌ها حرکت کند و منجر به بروز آمبولی ریه شود. آمبولی ریه می‌تواند از جریان یافتن خون به ریه‌ها جلوگیری کرده و سبب آسیب‌های دائمی و یا حتی مرگ شود.

علایمی که خبر از بروز آمبولی ریه دارند شامل درد قفسه سینه، تغییر در بینایی، مشکل در تنفس و تپش قلب است.

پیشنهاد میشود بخوانید > آمبولی پا چیست؟

اگر مبتلا به درد شدید ناشی از ترومبوز ورید عمقی هستید یا احتمال بروز آمبولی ریه در شما وجود دارد، فورا به اورژانس مراجعه نمایید. تنها زمانی باید با پزشک متخصص عروق تماس حاصل نمایید که علایم اولیه را مشاهده کرده باشید و هنوز درد شدیدی نداشته باشید.

آیا لخته خون قابل حل‌شدن است؟

به طور طبیعی، بدن انسان مکانیسم و فرآیند خاص خود را برای حل کردن و از بین بردن لخته‌های خون دارد که این عمل را با استفاده از پروتئینی به نام پلاسمین انجام می‌دهد. وقتی که بدن احساس می‌کند زخم بهبود یافته وئ دیگر نیازی به لخته خون نیست، پلاسمین را فعال می‌کند تا لخته خون حل شود.

داروهای ضدانعقاد یا رقیق‌کننده‌ی خون تنها برای افزایش جریان خون و جلوگیری از پیشروی و رشد لخته‌های موجود کاربرد دارند؛ این داروها سبب می‌شوند که بدن زمان بیشتری را برای فعالسازی پلاسمین در اختیار داشته باشد. از طرف دیگر، ترومبولیتیک‌ها داروهایی هستند که لخته خون را حل می‌کنند، اما در عین حال احتمال خونریزی را نیز بالا می‌برند.

داروها

داروهایی که به منظور کمک به درمان ترومبوز ورید عمقی تجویز می‌شوند، عبارتند از هپارین به صورت تزریقی و وارفارین که به شکل قرص تجویز می‌گردد. نوع دارویی که بایستی به بیمار داده شود به عوامل و فاکتورهای متعددی بستگی دارد. بیماران مبتلا به سرطان فعال باید با داروهایی درمان شوند که وزن ملکولی کمتری دارند.

درمان‌های خانگی

پس از مراجعه به پزشک و تجویز داروهای ضدانعقاد خون، مراقبت‌ها و درمانهای دیگری نیز وجود دارد که بایستی در خانه انجام دهید. از ساده‌ترین و رایج‌ترین درمانها می‌توان به پیاده‌روی منظم برای تحریک گردش خون سالم و بالابردن پای درگیر تا قسمت بالای لگن، اشاره کرد.

علاوه بر این، می‌توانید از جوراب‌های فشاری مثل جوراب آمبولی یا جوراب واریس استفاده کنید که به مقابله با سندروم پسا ترومبوز کمک می‌کنند. سندروم پساترومبوز شرایطی را ایجاد می‌کند که رگ‌های خونی آسیب‌دیده، متورم و دردناک شوند.

تفاوت جوراب واریس و جوراب ضد آمبولی

جوراب‌های فشاری روی پا پوشیده می‌شوند و طول آنها تا ساق یا کشاله ران است. این جوراب‌ها کمک می‌کنند تا جریان خون از بخش‌های تحتانی پا به سوی قلب حرکت کند. این محصولات با یا بدون نسخه در دسترس هستند.

جوراب‌ ضدآمبولی | مهرین مدیکال

لازم است که بیماران به درستی از جورابهای ضدآمبولی استفاده کنند تا خطر ترومبوآمبولی وریدی را به حداقل برسانند.

کلیدواژگان: ترومبوآمبولی وریدی، جوراب ضدآمبولی، پیشگیری مکانیکی، بیماری شریان محیطی

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• موارد استفاده جورابهای ضدآمبولی.
• روش استفاده از جورابهای ضدآمبولی.
• شرایط لازم برای استفاده از این روش درمانی.

پنج نکته‌ی کلیدی:

1. ترومبوآمبولی وریدی علت اصلی مرگ و میر افراد است.

2. کلیه‌ی بیماران بستری باید مورد معاینه قرار گیرند تا خطر ابتلای آنان به ترومبوآمبولی وریدی مشخص شود.

3. به محض تشخیص خطر ابتلای بالای افراد به ترومبوآمبولی وریدی، باید جوراب ضدآمبولی (AES) در اختیار آنان قرار گیرد.

4. جورابهای ضدآمبولی باید از نظر تناسب با بیماران مورد ارزیابی قرار گیرند.

5. پاهای بیمار بایستی اندازه‌گیری شوند و میزان استفاده از جورابها نیز کنترل گردد.

در این لینک > آیا آمبولی خطرناک است

ترومبوآمبولی وریدی (VTE) یکی از مهمترین علل مرگ و میر بیماران بستری در بیمارستان است، اما به طور بالقوه قابل پیشگیری است (انستیتوی ملی بهداشت و تعالی بالینی، 2010 الف). برای کاهش خطر ابتلا به ترومبوز ناشی از بستری‌شدن در بیمارستان، باید تمام بیماران بستری معاینه شوند تا خطرات فردی ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی و خونریزی در هنگام پذیرش در بیمارستان مشخص گردد.

برای کاهش خطر ابتلا به ترمبوآمبولی وریدی می‌توان از جورابهای ضدآمبولی، دستگاه‌های ضربه‌ای یا دستگاه‌های فشار پنوماتیک متناوب ساقه‌بلند ران یا زانو استفاده کرد. انتخاب روش پیشگیری از ابتلای به این بیماری باید براساس عوامل فردی بیمار باشد.

جوراب زنانه ساقه‌بلند میتواند به طول ران یا زانو باشد و بیشترین استفاده را در پیشگیری مکانیکی از بیماری دارد. این جورابها را میتوان با توجه به هزینه، دردسترس‌بودن و ترجیحات بیمار تهیه نمود.

مقاله‌ی حاضر جنبه‌هایی از دستورالعمل موسسه ملی سلامت و تعالی مراقبت را مورد بررسی قرار میدهد که مربوط به استفاده از جورابهای ضدآمبولی جهت ارائه مراقبتهای باکیفیت توسط پرستاران است.

موارد استفاده جوراب‌های ضدآمبولی

به محض تشخیص این که فرد بیمار در معرض خطر بالای ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی قرار دارد، بایستی جورابهای ضدآمبولی را برای وی تهیه نمود. بایستی به بیماران توصیه شود که جورابها را به صورت شبانه روزی و تا زمانی که فعالیت بدنی آنها به کمترین حد ممکن رسیده باشد، استفاده نمایند.

تمام بیماران جراحی که در معرض خطر بالای ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی قرار دارند باید پیشگیری‌های دارویی و مکانیکی را دریافت نمایند، مگر این که این موارد برای آنان منع مصرف داشته باشد.

آمبولی چیست ؟

بیمارانی که در معر خطر بالای ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی قرار دارند، مانند افراد کم تحرک، مبتلا به سرطان فعال، دارای سابقه ترومبوآمبولی وریدی و یا کسانی که مبتلا به چند ابتلایی‌های پزشکی مهم هستند باید تنها پیشگیری‌های دارویی را دریافت نمایند، مگر این که خطر خونریزی قابل توجه داشته باشند. در این صورت چنین بیمارانی باید پیشگیری‌های مکانیکی دریافت کنند، مگر این که مبتلا به بیماری‌هایی باشند که ممکن است گردش خون شریانی را مختل کند یا به پوست آسیب برساند، مانند بیماری شریان محیطی، نوروپاتی محیطی و پوست شکننده.

بیمارانی که سابقه سکته مغزی داشته‌اند به هیچ عنوان نباید از جورابهای ضدآمبولی استفاده کنند زیرا استفاده از آنها در چنین بیمارانی تاثیری بر کاهش ترومبوز ورید عمقی نخواهد داشت و با خطر افزایش آسیب پوستی همراه است. با ابن حال، بیماران می‌توانند از اشکال دیگر پیشگیری مکانیکی استفاده کنند؛ می‌توان از دستگاه‌های فشار پنوماتیک متناوب یا پمپ‌های پا استفاده کرد، اما اگر چنین دستگاه‌هایی نامناسب باشند ممکن است هیدراتاسیون و تحرک اولیه تنها گزینه‌های ایمن دردسترس به حساب آیند.

در صورتی که بیمار در زمان ترخیص همچنان با مشکل حرکتی و تحرک روبرو باشد، به وی توصیه کنید تا زمانی قادر به تحرک و جابه‌جایی نرمال نیست در منزل جوراب بپوشد. انستیتوی ملی سلامت و تعالی مراقبت (NICE) کم تحرکی شدید را مربوط به بیمارانی میداند که “در بستر افتاده‌اند، قادر به راه رفتن بدون کمک نیستند و احتمالا بخش قابل توجهی از روز را در رختخواب یا صندلی سپری میکنند.”

بایستی اطلاعاتی در خصوص نحوه‌ی تعویض و شست و شوی جورابها در اختیار بیماران قرار داد.

جوراب ضدآمبولی با اعمال فشار محیطی طبقه‌بندی‌شده که سبب افزایش سرعت جریان خون و بازگشت وریدی می‌شود، خطر ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی را کاهش میدهد. تصور میشود که در جلوگیری از اتساع وریدی، جورابها پارگی زیر-اندوتلیالی را کاهش داده و از فعا‌شدن عوامل لختگی خون جلوگیری میکنند.

جورابهای ساق بلند تا قسمت ران سبب افزایش سرعت جریان خون در ورید رانی میشوند، از اتساع ورید پوپل جلوگیری میکنند و احتمالا نسبت به جورابهای ساق بلند تا زانو، محافظت بیشتری را برای بخش بالای زانو فراهم میکنند، البته انستیتوی ملی سلامت و تعالی مراقبت مشخص نکرده است که کدام نوع از این جورابها باید مورد استفاده قرار بگیرند.

انستیتوی ملی سلامت و تعالی مراقبت هفت استاندارد کیفی مربوط به ترومبوآمبولی وریدی را منتشر کرده است که هدف آن تعریف مراقبت باکیفیت است. استاندارد کیفی شماره 3 بیان میکند که بیماران نیازمند جورابهای ضدآمبولی بایستی جورابهایی بپوشند که دقیقا سایزشان باشد و طبق دستورالعمل‌های انستیتوی ملی سلامت و تعالی مراقبت از آنها استفاده نمایند.

جوراب‌ها خطرات بالقوه‌ای برای بیماران به همراه دارند. این ریسک‌ها را می‌توان با حصول اطمینان از اینکه افراد از جورابهایی استفاده میکنند که دقیقا اندازه‌اشان است و اندازه‌گیری مناسب سایز پاهایشان و همچنین نظارت کامل بر نحوه استفاده آنها از جوراب، کاهش داد. مهم است که متخصصین بهداشتی در انتخاب و تهیه‌ی جورابهای ضدآمبولی نقش داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که شواهد بالینی مربوط به کارآمدی و ایمنی چنین محصولاتی کاملا در نظر گرفته شده است.

باکس یک. صلاحیت‌ها

• شناسایی زمان تجویز بالینی جورابهای ضدآمبولی
• شناسایی موارد منع مصرف
• داشتن اطلاعات کافی درخصوص عملکرد جورابهای ضدآمبولی در پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی
• توانایی کافی در اندازه‌گیری صحیح سایز بیماران و انتخاب مناسب‌ترین جوراب ضدآمبولی
• آموزش نحوه استفاده صحیح جوراب و پوشیدن آن به بیماران
• اطلاع از نحوه کنترل و مدیریت عوارض جانبی و زمان قطع استفاده محصول
• امکان ارائه اطلاعات مکتوب و شفاهی به بیماران در خصوص کاربرد و نحوه استفاده جورابهای ضدآمبولی

به‌خاطرسپاری ثبت و مستندسازی

• ارزیابی ریسک ترومبوآمبولی وریدی و خونریزی
• عدم استفاده از موارد منع مصرف جورابهای ضدآمبولی
• رضایت بیمار در پوشیدن جورابهای ضدآمبولی
• ارائه اطلاعات کتبی و شفاهی به بیمار در خصوص جورابهای ضدآمبولی
• انتخاب طول مناسب جوراب – تا زانو یا ران
• اندازه‌گیری پا برحسب سانتی‌متر – دور ران، طول (از خط باسن تا پاشنه‌ی پا) و یا طول ساق پا (خط پشت زانو تا پاشنه)، دور ساق پا
• اندازه‌گیری ابعاد و سایز جورابی که قرار است به بیمار داده شود

روش کار

• با ارزیابی خطر ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی و خونریزی در بیمار، مشخص کنید که آیا استفاده از جورابهای ضدآمبولی برای وی مناسب هستند یا خیر.
• ارزیابی موارد منع مصرف جورابهای ضدآمبولی
• به بیمارانی که دارای شرایط زیر هستند، جوراب ضدآمبولی تجویز نکنید:

1. بیماری شریان محیطی مشکوک یا ثابت‌شده

2. پیوند بای‌پس شریان محیطی

3. نوروپاتی محیطی یا سایر علل ایجادکننده‌ی اختلال حسی

4. هرگونه بیماری موضعی که ممکن است پوشیدن جوراب سبب تشدید آن شود، مانند پوشت شکننده، درماتیت، گانگرن یا پیوند پوستی که به تازگی انجام شده باشد

5. آلرژی به برخی مواد به کار برده ‌شده

6. نارسایی قلبی

7. ادم شدید پا یا ادم ریوی ناشی از نارسایی احتقانی قلب

8. اندازه یا شکل غیرمعمول پا یا بدشکلی آن که از تناسب صحیح جوراب جلوگیری کند

• هنگام استفاده از جوراب روی ساق پایی که دارای زخم یا جراحت وریدی است باید احتیاط و بررسی بالینی در نظر گرفته شود
• اگر با موردی مشکوک روبرو هستید، به خصوص در مورد وجود بیماری شریانی، از یک متخصص کمک بگیرید
• هنگام تصمیم‌گیری درباره‌ی سایز جوراب مورد استفاده بهتر است موارد زیر را درنظر داشته باشید:

1. قضاوت و بررسی بالینی

2. اولویت بیمار

3. همخوانی

4. انطباق

5. محل جراحی/ زخم

• رضایت آگاهانه‌ی بیمار از درمان با جورابهای ضدآمبولی را کسب نمایید
• پاهای بیمار را برای انتخاب مناسب‌ترین سایز اندازه‌گیری کنید، توجه داشته باشید که هر پای بیمار ممکن است نیازمند یک سایز متفاوت باشد؛ اندازه‌گیری را میتوان در حالت ایستاده یا در تخت انجام داد
• برای جورابهایی که تا قسمت ران بلند هستند:

1. دور هر دو ران را در پهن‌ترین قسمت اندازه بگیرید

2. دور هر دو ساق پا را در پهن‌ترین قسمت اندازه بگیرید

3. فاصله پاشنه‌ی پا تا شیار گلوتئال (چین خوردگی باسن) را اندازه بگیرید

• برای جورابهایی که تا زانو بلند هستند:

1. دور هر دو ساق پا را در پهن‌ترین قسمت اندازه بگیرید

2. فاصله پاشنه‌ی پا تا چین خوردگی پشت زانو را اندازه بگیرید

• با توجه به جدول اندازه‌های تولیدکننده، مناسب‌ترین سایز جوراب را انتخاب نمایید.
• جوراب را به پای بیمار بپوشانید
• به بیمار آموزش دهید که چگونه جوراب را پوشیده و آن را درآورد. اطمینان حاصل کنید که بیمار درک درستی از کاهش خطر ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی توسط جورابهای ضدآمپولی دارد
• عوارض جانبی جورابهای ضدآمبولی را بررسی نمایید
• از بیمار بخواهید هرگونه احساس بی‌حسی، گزگز، درد یا ناراحتی را به شما اطلاع دهد
• جوراب را به صورت روزانه درآورید و بشویید، همچنین وضعیت پوست را به ویژه در قسمتهای مختلف پاشنه و برجستگی‌های استخوانی پا مشاهده نمایید
• بیمارانی که عدم تحرک، یکپارچگی ضعیف پوست یا بی‌حسی دارند باید روزی دو الی سه مرتبه پوست پای خود را بررسی کنند
• درصورتی که علایم مربوط به تاول یا تغییر رنگ پوست پا وجود دارد، یا بیمار احساس درد داشت بایستی استفاده از جوراب ضدآمبولی را قطع کرده و پیشگیری مکانیکی دیگری را جایگزین آن نمایید
• در صورت ایجاد تورم یا التهاب در پاها، اندازه‌گیری را مجددا انجام دهید
• به بیماران توصیه کنید جورابهای ضدآمبولی را به صورت شبانه روزی و تا زمانی که فعالیت آنها بسیار کم باشد، بپوشند
• مستندات کامل
• درصورتی که بیمار هنگام ترخیص از بیمارستان نیازمند جوراب باشد، اطلاعات کتبی و شفاهی مربوط به مراقبت از جوراب و بررسی پوست پا را طبق دستورالعمل‌های ارائه‌شده توسط تولیدکننده در اختیار وی قرار دهید.